Gjennom heile historia har kvinner blitt fortalt kva dei ikkje kan gjere og kva dei bør gjere. Det har blitt betre, men framleis har me ein langt veg å gå.

I 2016 var det EM-fest på Kontraskjæret i Oslo. Eg var der under opningskampen mellom Frankrike og Romania. Stemninga var slik den ofte er når noko me har gleda oss til lenge startar. Litt spent på korleis det blir, mest glede fordi det endeleg er i gang og dei neste vekene blir fylt med det nokre av oss liker aller mest.

Likevel var ikkje alt fint og flott og rosenraudt. På den tyske TV-kanalen ZDF kommenterte Claudia Neumann EM-kampar som første kvinnelege EM-kommentator i historia. Ho vart møtt med kommentarar om at kvinner ikkje kan kommentere EM i fotball for menn, og fleire av tilbakemeldingane var sexistiske. I Norge har Lise Klaveness fått sin del av hetsen som ekspertkommentator for NRK. Tydelegvis kan ikkje kvinner meine noko om herrefotball, men menn kan meine noko om kvinnefotball.

Dei negative haldningane mot kvinner i fotballverda finst ikkje berre på TV og på toppnivå. Det er òg døme frå idrettslag som viser at damelaget og herrelaget i ein og same klubb har ulik status, ulike rettar, ulike pliktar og ulike støtteordningar trass i at dei speler i same divisjon. Ein gong eg snakka med ein kamerat om dette temaet vart eg møtt med: «Men fotball er jo ikkje ein kvinnesport då.»

For eigen del vart eg ikkje veldig såra av den kommentaren. Eg har ikkje spelt ein einaste fotballkamp sidan eg la opp som niåring til fordel for pianospeling. Men eg blir sint på vegne av dei som trener fleire timar nesten kvar dag for å kunne gjere det dei liker. Det er dyktige damer i Norge som reiser langt og lengre enn langt for å spele kampar og gjere det dei liker meir enn noko anna. Å bli møtt med at dei ikkje drive med dette fordi dei er kvinner og ikkje menn provoserer meg meir enn eg kanskje vil innrømme.

«Hun kan ikke gjøre mannens gjerning, og hun vil ikke gjøre kvinnens gjerning. Hva blir hun da? Hun blir et vanskapt misfoster, hun blir et neutrum», sa biskop Johan Christian Heuch for omkring hundre år sidan i debatten om stemmerett for kvinner. Stemmerett er kanskje ein meir grunnleggande rett enn retten til å spele fotball, men argumentasjonen mot stemmerett for kvinner og kvinner som speler fotball bygger på den same premissen: Det er enkelte ting kvinner ikkje kan gjere fordi dei er kvinner.

I 2015 utføre Tankesmien Agenda ei undersøking blant ei gruppe studentar kor dei såg på korleis haldningane til ein kvinneleg toppleiar og ein mannleg toppleiar varierte. Resultatet av undersøkinga viste at ein mannleg toppleiar vart sett på som ambisiøs, målretta og ein «typisk leiar» medan kvinna vart sett på som kald, egoistisk og ei dårleg mor. Særleg hos dei mannlege studentane var skilnaden på korleis dei omtalte den mannlege og den kvinnelege toppleiaren stor.

Sylvi Listhaug fekk mykje kritikk då ho på Lindmo sa at det aller viktigaste for mange kvinner er å finne riktig mann å gifte seg med. Først fekk eg hakeslepp, men då ho følgde opp med at det var viktig å velje ein mann som òg unner kona si å ha ein karriere nikka eg anerkjennande. Dessverre er det alt for mange der ute som meiner at menn heilt fint kan ha full jobb og barn medan kvinner ikkje kan det.

Tilbake i sportsverda kan me sjå at det framleis er ein lang veg å gå før kvinner og menn blir likestilt. Ikkje berre er mange flinke til å seie tydeleg i frå om kva kvinner ikkje kan gjere, som til dømes å spele fotball eller kommentere herrefotball, men i fleire idrettar har dei òg blitt redusert til eit sexy sidekick når sigersmannen blir heidra. Til dømes var det sterke reaksjonar då Sykkelforbundet bestemte seg for å droppe podiumsdamer under sykkel-VM i Bergen og heller la norsk ungdom i sykkelmiljøet dele ut medaljane. Det er få arenaer kor kvinner er meir på utstilling og mindre deltakande enn i enkelte sportsgreiner.

Håpet mitt er at ein dag kan kvinner og menn ha like rettar og moglegheiter og at det ikkje skal vere personar som seier at noko av det menn kan gjere kan kvinner ikkje gjere. Dessverre viste Global Gender Gab Report i 2017 at det vil ta 118 år før kvinner og menn er likestilte i arbeidslivet og kjønnsgapet globalt er større enn det var i 2016. Når eg ser tal som dette blir eg like provosert som når nokon seier at fotball ikkje er ein sport for damer. Ikkje berre i fotballverda, men òg i arbeidslivet og på andre arenaer er det dyktige damer som fortener å få lov til å vise kva dei er gode for. Dei har talent og kunnskap dei kan bidra med for å skape ei betre verd. Potensialet er så uendeleg stort, men strukturar gjer det framleis vanskeleg for kvinner verda over å nytte kompetansen dei har.

Me høyrer ofte snakk om å «knuse glastaket» som ein metafor for å bryte barrierar eller gjere noko kvinner før ein ikkje har gjort. Det er viktig at kvinner kjemper seg opp og fram, men minst like viktig er det at menn gjer ein innsats og endrar eigne haldningar. Til dømes kan det vere ein god start å innrømme at ikkje berre menn, men òg kvinner kan spele og meine noko om fotball.

Bilete: Wikimedia